Ranking odmian rzepaku
Na rynku jednak są setki różnych odmian. Od trafnego wyboru zależą w dużej mierze dochody rolników oraz jakość oleju rzepakowego.
W tym roku podmioty skupujące uzależniały cenę za tonę rzepaku od jego zaolejenia na wymaganym poziomie 40%. Niektórzy rolnicy byli rozżaleni, że nie wiedzieli o tym przed zasianiem pól. Jednak ten parametr, tak istotny dla przetwórców, nie jest decydującym dla gospodarzy. Podstawowe znaczenie przy wyborze odmiany ma wysokość plonu nasion. Zależy ona jednak nie tylko od cech genetycznych nasion, ale też od rodzaju gleby, prac agrotechnicznych i warunków pogodowych. Wszystkie te czynniki wpływają na dużą zmienność plonowania rzepaku w latach i rejonach kraju.
Ostatnie susze zwłaszcza sprawiły, że zbiory były słabsze. Dlatego wybierając odmianę do uprawy, należy upewnić się, czy plonuje na stabilnym poziomie. Cecha ta wiąże się z jej dobrą zimotrwałością, odpornością na choroby, wyleganiem i osypywaniem nasion oraz tolerancją na zmienne warunki pogodowe. Firmy nasienne starają się więc zaoferować materiał, który przetrwa nie tylko mroźne temperatury, ale także silne wiatry połączone z ulewnym deszczem, a nawet umiarkowanym gradobiciem.
Obecnie coraz większą popularnością cieszą się odmiany hybrydowe. Są to tzw. mieszańce, które uzyskuje się przez krzyżowanie specjalnie hodowanych form rodzicielskich. Pyłek z roślin zapylaczy zapyla rośliny zapylaczy oraz rośliny mieszańcowe, które dzięki temu wydają plon wykazujący efekt heterozji. Zjawisko heterozji przejawia się bujnością, wigorem roślin i polega na tym, że mieszaniec „dziecko” wyda większy plon w pierwszym pokoleniu niż jego rodzice.
Nasiona hybrydowe nie są więc przeznaczone na kolejne zasiewy. Trzeba zakupić nowy materiał siewny, który jest droższy od konwencjonalnego. Ma jednak lepszą plenność oraz wyższą odporność na choroby, tolerancję na wyleganie roślin czy zawartość oleju w nasionach. Dlatego też odmiany mieszańcowe dominują w dużych gospodarstwach, stosujących nowoczesną agrotechnikę i nastawionych na wysoką opłacalność produkcji.
Wielu rolników posiadających mniejsze gospodarstwa nadal decyduje się na tradycyjny, tańszy materiał siewny. Wybierają odmiany populacyjne (liniowe) uzyskane klasycznymi metodami hodowlanymi. Ich podstawową zaletą są bowiem niższe wymagania i łatwy zbiór, ze względu na mniejszą masę roślin.
Mimo że plony są słabsze, czasem nawet o 20% w porównaniu z mieszańcami, to jednak są także bardziej stabilne, zwłaszcza na glebach o gorszej jakości. Dobrze reagują też na wcześniejszy siew. Można też wykorzystać własne nasiona na kolejny zasiew. Eksperci prognozują jednak, że dobór odmian populacyjnych będzie w najbliższych latach coraz rzadszy i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych.
Decyzja o wyborze danej odmiany rzepaku nie jest prosta ze względu także na bogatą ofertę firm nasiennych. W 2019 roku w Krajowym Rejestrze Roślin Uprawnych znalazło się 153 odmian rzepaku ozimego. Poza tym gospodarstwa mogą sięgać jeszcze po materiał siewny z obszernego, unijnego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych. Dla ułatwienia zadania przedsiębiorcom rolnym co roku Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju publikuje specjalny raport odmian populacyjnych i mieszańcowych rzepaku ozimego.
Z dostępnych rejestrów zostało w tym roku wybranych 19 odmian populacyjnych (klasycznych) oraz 63 mieszańcowych (hybrydowych). Ocena została przeprowadzona według pięciu kryteriów: plon nasion, zimnotrwałość, zawartość tłuszczu w nasionach oraz odporność na choroby i pochylenie łanu. Punkty zostały przeliczone z wymienionych pięciu cech ważonych. Największą wagę ma wielkość plonu (50%), najmniejsze pochylenie łanu (2%). Wyniki są oparte na badaniach naukowych prowadzonych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej.
Najwyższe noty w grupie klasycznych uzyskała odmiana: Hevelius, Galileus, SY Ilona oraz Adriana.
Natomiast wśród hybrydowych zwyciężyła odmiana: Advocat, Absolut, Architect, Anniston i Aspect.
Porównując dwa rodzaje odmian, mieszańcowe zdobyły prawie dwa razy więcej punktów w rankingu.
Eksperci zwracają jednak uwagę w publikacji, że wybór odmiany populacyjnej wiąże się z tańszym materiałem siewnym, który nie wymaga corocznej wymiany z zakupu nasion. Plony jednak są niższe o około 4- 5 dt/ha od dobrej odmiany mieszańcowej. O tym, co będzie bardziej opłacalne, muszą sami zdecydować przedsiębiorcy rolni.
